Νάξος, Διαδρομή Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος 18:
Κωμιακή – Σταυρός – Σκίδια – Μπελιώτης – Παλαχώρια – Αναθεματίστρα – Διβούνια – Φυρρό χώμα – Κατσάγριλας – Ψαρρό Κατάλυμα – Πύργος και Μονή Αγιάς
Η διαδρομή λειτουργεί και αμφίδρομα με χρόνο ολοκλήρωσης 2 ώρες και 40 λεπτά.
Σημεία Ενδιαφέροντος
- Πύργος Αγιάς (17ος αι.)
- Μονή Αγιάς – Ναός, τρίκλιτη βασιλική 8ου αιώνα (αρχική κτίση), αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου
Υψόμετρο εκκίνησης: 640 μέτρα. Υψόμετρο τερματισμού: 210 μέτρα.
Πόσιμο νερό: Βρύσες στην Κωμιακή, Πηγή Αγιάς.
Η διαδρομή ξεκινά μέσα από την Κωμιακή και κατευθύνεται βόρεια προς τη θέση «Σταυρός», ακολουθώντας αρχικά την αγροτική οδό προς τον οικισμό Μυρίση. Στη συνέχεια η πορεία κινείται σε μονοπάτι και σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 600μ., παράλληλα στην κορυφογραμμή του βουνού Αναθεματίστρα, διασχίζοντας διαδοχικά τις ορεινές τοποθεσίες «Σκίδια», «Μπελιώτης», «Παλαχώρια», «Διβούνια», «Φυρρό Χώμα» και «Κατσάγριλας», καθεμιά με μια δική της ιστορία. Από τη θέση Ψαρρό Κατάλυμα, το μονοπάτι κατηφορίζει με έντονη κλίση και ΒΔ κατεύθυνση. Λίγο πριν συναντήσει την επαρχιακή οδό Χώρας-Εγγαρών-Απόλλωνα, μετατρέπεται σε χωματόδρομο.
Ο οδοιπόρος διαπερνά τον ασφαλτόδρομο και μπαίνει στο μονοπάτι προς τον Πύργο της Αγιάς (17ος αι.), που στέκεται μοναχικός και «σκελετωμένος», αγναντεύοντας το πέλαγος. Σώζονται μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι, που ακόμη αντέχουν παρά την επιδεικτική εγκατάλειψή του.
Μετά τον πύργο, το μονοπάτι διαγράφει ελιγμό γύρω από την πυκνόφυτη λαγκαδιά και φτάνει στη σπάνιας ομορφιάς τοποθεσία της Μονής Αγιάς. Το τρεχούμενο νερό της πηγής, από τα καλύτερα της Νάξου, δίνει ζωή στα γύρω περιβόλια.
Το συγκρότημα δεν υφίσταται σήμερα ως μοναστήρι, αλλά ο ναός, τρίκλιτη βασιλική 8ου αιώνα (αρχική κτίση), αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι από τα σπουδαιότερα πρωτοβυζαντινά μνημεία του νησιού.